Voor psychiatrische patiënten die in zorgeenheden verblijven, kan het een uitdaging zijn om bewust met vrije tijd te leren omgaan en ervan te genieten. Bij Psychiatrisch Centrum Sint-Amedeus leiden Tom Casteels en zijn collega’s van de Dienst Vrije Tijd patiënten naar activiteiten, uitstappen en soms ook vakantie toe. 'De werking van onze dienst staat eigenlijk los van ziektebeelden', zegt Tom. 'Vrije tijd is een volwaardig onderdeel van elk mensenleven en verdient ook naast eventuele therapeutische effecten de nodige aandacht.'

Kennismaken met het aanbod in vrije tijd en vakantie

'Wanneer patiënten aan het einde van een behandelperiode opnieuw naar huis gaan, merken we vaak dat ze het moeilijk vinden om hun vrije in te vullen', zegt Tom Casteels. 'Daarom besteden we er tijdens hun verblijf zeer bewust aandacht aan, o.a. met steun van het Fonds Vrijetijdsparticipatie en de Stad Mortsel. Concreet willen we mensen actief laten kennismaken met het vrijetijdsaanbod en hen naar cultuur en andere activiteiten buitenshuis toe leiden. Dat doen we vanuit onze dienst niet als onderdeel van een therapie- of behandelplan', legt Tom uit. 'Vrije tijd is belangrijk in elk mensenleven. We benaderen de mensen hier niet enkel als patiënten, maar in de eerste plaats als burgers.'

"Het is natuurlijk mooi als ons werk het genezingsproces ondersteunt, maar dat is niet de focus."

- Tom Casteels

Individuele- en groepsuitstappen

Elke maand trachten Tom en zijn collega’s enkele voorstellingen of sportwedstrijden aan te bieden aan een vijfde van de normale prijs. Patiënten kunnen hier individueel of in groep voor inschrijven. Ook uitstapjes uit het aanbod van Vakantieparticipatie staan daarbij op de agenda. 'Voor patiënten die quasi non-stop begeleiding nodig hebben, organiseren we uitstappen in groep', zegt Tom. 'Bij een kortdurend verblijf trachten we mensen - met het oog op reïntegratie - te stimuleren om er ook eens met gezinsleden, vrienden of kennissen op uit te trekken. Het is heel fijn als ze nadien vertellen dat ze ervan genoten hebben. Regelmatig brengen zo’n uitstappen hen bovendien echt nieuwe ervaringen bij, zoals een bezoek aan de Zoo of het bijwonen van een festival als Dranouter. Voor velen zou zo’n uitstap zonder reductietarief onbetaalbaar zijn.'

Groeikansen

Toch blijft het voor sommige langdurige patiënten erg moeilijk om op uitstap te gaan. 'Hun beperkte zakgeld volstaat bijvoorbeeld niet om naar een pretpark als Bobbejaanland te gaan, en alleen eropuit trekken is sowieso niet evident', weet Tom. 'Zaken als mobiliteit, het zelf betalen aan een kassa en gevoelens van eenzaamheid zijn zeer reële drempels. Daarom hebben we nu een project lopen met 'toegankelijke cultuur’-vrijwilligers. Zij trekken er samen met mensen op uit om praktische en psychologische drempels te verlagen. Een grote hulp.'

"Mobiliteit, het zelf betalen aan een kassa en gevoelens van eenzaamheid zijn zeer reële drempels."

Vakantie: een grote uitdaging

En hoe zit het met vakantie voor de patiënten? 'Ook dat blijft een grote uitdaging’, zegt Tom. 'Een deel van de patiënten heeft daarvoor geen toestemming, voor een ander deel zijn er barrières als betaalbaarheid, een grote nood aan zorg of het gevoel dat vakantie niets voor hen is. Als je al jaren niet meer op vakantie bent geweest, is die stap uiteraard niet evident. Toch blijven we ervoor gaan. Het aanbod van Vakantieparticipatie is geweldig en ook Horizont en de mutualiteiten bieden heel wat mogelijkheden. Vooral aan het einde van een langdurige behandeling merken we dat mensen weer een vakantie overwegen. En als ze dan gaan, zijn de reacties hartverwarmend en zeer positief.'

In gesprek met

Tom Casteels bemant de Dienst Vrije Tijd bij het Psychiatrisch Centrum Sint-Amedeus. Meer informatie over het centrum: www.amedeus.be 

Neergepend door

Lien van Laere is nieuw(s)maker voor het netwerk Vakantieparticipatie. Ze is gebeten door mensen en hun verhalen. Heb je zelf een verhaal dat je graag deelt? Neem contact met onze redactie. Samen maken we er nieuws van.