Hoe brengen kinderen hun vakantietijd door? Een generatie geleden was de zomer vooral een tijd van met vriendjes spelen, rondlummelen, op kamp gaan – en ja, zelfs af en toe verveling. Nu is vakantie een kleurrijke waaier van sportkampen, creatieve vakanties, reizen naar het buitenland en tal van kansen om spectaculaire dingen te beleven. Het aanbod neemt toe, wordt alsmaar aantrekkelijker, de spektakelwaarde groeit. Helaas groeit daarmee ook de kloof tussen kinderen uit rijkere en armere gezinnen. Het is aan vakantiemakers, vrijetijdsbemiddelaars, jeugdwerkers en beleid om zich daarvan bewust te worden en de kloof te dichten. Dat zegt Kris De Visscher, die in opdracht van Demos een onderzoek deed naar de participatie van kinderen en jongeren aan vakantie.

Tweeverdieners organiseren meestal lang voor de zomer al de vakantie van hun kroost. Tot in de puntjes uitgestippeld, gepland en betaald. En dan is er die andere groep: kinderen van ouders die weinig aansluiting hebben bij dat aanbod. Wiens hoofd niet staat op lang vooraf plannen en organiseren. Wiens budget geen ruimte biedt voor spektakelvakanties. Of kinderen die in een voorziening wonen. ‘Meestal blijken zij aangewezen op het aanbod dat nog overblijft. En verwachten we van hen dat ze hun taalkennis onderhouden en hun schooltekorten bijspijkeren’, zegt Kris.

Ieder kind toegang geven tot wat als ‘normaal’ gezien wordt in de samenleving

Als de standaard verhoogt voor wat we onder een mooie, heerlijke en zinvolle vakantie voor kinderen begrijpen, dan moeten we kinderen in armoede ook die kansen bieden. Kris: ‘Dan hebben ook zij recht op de ervaring van een week naar het buitenland of een aantrekkelijke vakantie om bijvoorbeeld te leren zeilen of paardrijden. Om dat waar te maken, moeten we nog meer inzetten op het verlagen van drempels en zorgvuldige matching tussen de behoeften van het kind en het aanbod.’ Tegelijk moeten we ervoor waken dat we als samenleving niet doorschieten in het steeds hoger leggen van de lat. De zomervakantie is meer dan je telkens weer je boeltje pakken voor het volgende kamp, de volgende vakantie of educatieve workshop.

"Het lijkt me belangrijk om weer in te zien dat eenvoudige, zelf gecreëerde vrijetijdsactiviteiten thuis en dicht bij huis net zoveel waarde hebben voor kinderen." - Kris Devisscher.

Herwaardering van het gewone

Kinderen moeten ruimte behouden om zelf hun vrije tijd in te vullen. Het is niet nodig om verveling te vermijden. Het is niet nodig om een hele vakantie van de ene verbazing in de andere te vallen. Kris: ‘We pleiten ervoor om lokale en laagdrempelige activiteiten weer te waarderen. Geef kinderen in eigen buurt kansen om elkaar te ontmoeten in een veilige omgeving met eenvoudige omkadering. Het vakantiegevoel creëren de kinderen grotendeels zelf. Herwaardeer die dagelijkse context, niet als tweede keuze voor thuisblijvers, maar als volwaardige vrijetijdsbesteding.’

Wat kunnen we doen?
Eerste punt: Vakantie-aanbod verlaagt drempels

Kris: ‘Aan de aanbodkant is er nu al veel aandacht voor drempelverlaging voor kinderen met een beperking en kinderen die in armoede leven. Iedereen denkt dat zijn aanbod laagdrempelig is, maar de realiteit is genuanceerder. Zeker voor bovenlokaal georganiseerde vakanties botsen mensen vaak op kwesties als inschrijvingsprocedures, wachtlijsten, kostprijs en vervoer. En zelfs al doen vakantieaanbieders hun uiterste best om drempels te verlagen, er blijven nog altijd groepen kinderen waarvoor weinig aanbod is: kinderen met een ernstige beperking bijvoorbeeld, of kinderen die in een asielcentrum of jeugdvoorziening wonen. Organisaties kunnen hun aanbod toetsen aan de 5 B’s: is het betaalbaar, beschikbaar, bereikbaar, begrijpelijk en bruikbaar voor mensen die drempels ervaren?’

Wat doen? 
Tweede punt: Gezinnen omkaderen en tijdig plannen maken

Voor veel ouders en begeleiders van kwetsbare kinderen blijft vakantie nog zoiets als ‘de kers op de taart', zegt Kris. Veel mensen verdrinken in zorgen die al hun aandacht vragen. En vaak moet er nog zoveel, schulden aflossen bijvoorbeeld, vooraleer er mentale en financiële ruimte komt om zelfs maar aan vakantie te denken.  ‘Het is belangrijk om de waarde te (her)ontdekken van participatie van kinderen aan vakantie. Hulpverleners, praat over de waarde van vakantie. Stimuleer ouders om tijdig de vakantie van de kinderen te plannen zodat de vakantie kan aansluiten bij wat zij boeiend vinden. Wacht niet tot op het laatste moment, want dan is het - zelfs binnen het rijke aanbod - vaak te laat en moeten kinderen terugvallen op wat er nog overblijft.’

"Hulpverleners, praat over de waarde van vakantie. Help ouders om tijdig de vakantie van de kinderen te plannen, zodat die aansluit bij wat ze boeiend vinden."

Wat doen?
Derde punt: zet in op bemiddeling

De afgelopen jaren is veel geïnvesteerd in bemiddeling tussen vraag en aanbod. Kris: ‘Het lokale aanbod aan Rap op Stap kantoren en vrijetijdsbemiddelaars groeit, en dat is een zeer positieve evolutie. Ook Vakantieschakel, die vraag en aanbod één-op-één koppelt, is een geweldig initiatief. De uitdaging voor al die initiatieven is om de diversiteit van het aanbod te blijven overschouwen, om te zien wat er allemaal wél mogelijk is en dat dan goed te verbinden met de vraag.’

Wat doen?
Vierde punt: Werk vanuit het lokale niveau

Dichtst bij de mensen staat het lokale niveau: buurt- en opbouwwerk, hulpverlening, onderwijs, lokaal bestuur. Kris: ‘Daar kan de ontwikkeling best beginnen. Richt een Rap op Stap kantoor of een andere vorm van bemiddeling op om kinderen een vakantie-ervaring te bieden. Werk samen met alle relevante spelers en denk tijdig na over de vakantieperiode, het aanbod en de hiaten die er nog zijn. Werk aan bewustzijn van drempels en empathie voor kwetsbare kinderen. En durf kiezen voor eenvoudige activiteiten in de leefomgeving van de kinderen. Het hoeft niet allemaal spectaculair te zijn. Kinderen vinden het ook heerlijk als ze een plek hebben waar ze samen kunnen spelen en een spelkoffer hebben waaruit ze leuke dingen kunnen halen.’

In gesprek met

Kris De Visscher werkt voor Demos, het kenniscentrum actief in het Vlaams Participatiedecreet. Demos zet in op de participatie van kansengroepen aan cultuur, jeugd en sport. Ook het Fonds Vrijetijdsparticipatie maakt deel uit van Demos. Onder de noemer 'Oh nee, vakantie' deed Kris samen met zijn collega's onderzoek naar de participatie van kwetsbare kinderen en jongeren aan vakantie. 

Kris: ‘We hadden veel vragen over de participatie van kinderen en jongeren uit kwetsbare milieus. De vakantieperiode is een tijd waarin ze extra uitdagingen hebben: hoe overbruggen ze de tijd waarin de school geen structuur biedt? Hoe vullen ze die maanden in? Vinden ze hun weg in het aanbod? Hoe zit dat voor kinderen en jongeren die leven in een asielcentrum of een jeugdvoorziening?’

Op 16 maart 2017 legt Demos de beleidsaanbevelingen uit het onderzoek voor aan een rondetafel, in samenwerking met Steunpunt Vakantieparticipatie van Toerisme Vlaanderen. Kris hoopt dat uit het gesprek een rijkdom aan feedback, aanvullingen en voorstellen komen.

Neergepend door

Griet Bouwen is Storyweaver voor het netwerk Iedereen Verdient Vakantie. Ze houdt van een hartelijk gesprek en stelt graag vragen die een verschil maken. Heb je zelf een verhaal dat je graag deelt? Contacteer onze redactie en zet je verhaal kracht bij.