De maatschappelijke uitdagingen van vandaag zijn vaak van zo’n complexiteit dat één organisatie of beleidsdomein niet de kennis, kracht of het netwerk heeft om oplossingen te vinden. Duurzame stappen inzake armoedebestrijding, educatie, ouderenzorg, klimaatbeheersing - om er maar enkele te noemen – vragen dat vele invalshoeken met elkaar verbonden worden. ‘Multi-actor samenwerking’, noemt Professor Dr. Frank Lambrechts dat. Zijn wetenschappelijke interesse is gewekt wanneer hij kennis maakt met het Netwerk Vakantieparticipatie. 

In dit derde en laatste artikel naar aanleiding van een diepgaand gesprek tussen Marianne en Frank, ontstaat een beeld van wat nodig is om beter te begrijpen hoe multi-actor samenwerking echt oplossingsgericht kan werken. Boeiend, want samenwerken tussen verschillende partners mag dan wel noodzakelijk zijn, makkelijk is het niet. ‘Als veel verschillende perspectieven van mensen samenkomen, dan dreigt vaak één logica het over te nemen. Dan beginnen andere partijen zich aan te passen en gaan de verschillen verloren. Of spat de samenwerking uit mekaar’, zegt Frank. 

Multi-actor samenwerking gaat verder
dan win-win logica

Frank: ‘Marianne, je snijdt veel verhalen aan die – vanuit mijn wetenschappelijke bril – de moeite zijn om expliciet te maken. Op een of andere manier is Vakantieparticipatie in staat om verschillende expertises samen te brengen zodat die elkaar beginnen versterken. Iedereen lijkt zijn eigen logica mee te kunnen nemen en toch ontstaat er een nieuwe logica. Dat gaat veel verder dan klassiek denken in win-win relaties, want die botsen uiteindelijk nog heel vaak op die logica’s. Waarop werkt dat dan eigenlijk?

Marianne: ‘Make It Happen, zeggen we in ons team: waarderen van wat mensen doen, laten zijn wat en wie ze zijn en niemand forceren.’

Frank: ‘Dat komt heel dicht bij de ideeën van Edgar Schein en zijn ‘Humble Inquiry’. Hij schrijft: probeer goed te luisteren en zo helpend mogelijk te zijn, verbindingen te blijven zoeken en goed te blijven kijken wat er nodig is.

Marianne: ‘Het is heel los. En toch ook niet. De focus ligt altijd op hoe wat we doen echt bijdraagt aan het recht op vakantie.’ 

Frank: ‘Voor mij is een verhaal zoals dat van jou echt nieuw. Dit is een samenwerking tussen heel verschillende actoren met totaal verschillende perspectieven, belangen en assumpties. De onderhandelingslogica die we wél goed kennen, kan niet werken in een netwerk als dit. Het is een sterk en zeldzaam voorbeeld van hoe multi-actor samenwerking in de praktijk vorm krijgt.’

Niet alleen praten, ook echt dingen doen

Marianne: ‘Het begint pas te werken als er gepraat wordt en als mensen echt samen iets kunnen ondernemen. Zoals bijvoorbeeld in Lier. Daar ontstond het toeristisch programma ‘Lier voor iedereen’ uit de wens van iemand van de stedelijke dienst voor Toerisme. Die man betrok er vervolgens een ervaringsdeskundige in armoede bij die heel enthousiast haar schouders eronder wilde zetten. En van daaraf is die cirkel groter geworden: nieuwe ideeën, nieuwe mensen die iets extra wilden doen. Als die eerste beweging niet gemaakt wordt, gebeurt er niets. Het is die eerste zet die de omslag maakt.’

Frank: ‘En ook belangrijk denk ik, is dat die eerste ‘move’ oprecht is, onverdacht. Dat de agenda op tafel ligt, duidelijk voor iedereen.’

Durven ‘niet weten’, open staan om te leren

Marianne: ‘Ja, en dat er in die ontmoeting leerkansen zitten voor iedereen. Dat er openheid is om van de ander te leren, en vertrouwen dat precies de verschillen iets extra bijbrengen.’

Frank: ‘Dat jullie krachten verbinden met elkaar is de essentie. Dat maakt dat het werkt. Wat ook straf is: dat je iedereen in zijn waarde laat. Ik denk dat net dat een van de belangrijke dingen is die maakt dat samenwerking echt kan werken. Zeker als je toelaat dat uit die samenwerking onverwachte dingen kunnen komen. Het is bouwen aan de toekomst, op een organische manier. En toch ook daadkrachtig.’

Behoefte aan inzicht en een methodische taal voor netwerkontwikkeling

Marianne: ‘Juist. Maar hoe leg je dat dan uit in een wereld die vol is van managementlogica gebaseerd op sturing, beheersing en kwantificering van resultaat? De succesfactor in dit netwerk lijkt net omgekeerd: niet sturend maar faciliterend. Niet van bovenuit georganiseerd maar vanuit het netwerk zelf gegroeid. Het is niet evident om van daaruit de brug te slaan naar meer mainstream aannames over organiseren en externe communicatie.’

Frank: ‘Je bedient je van een ander methodisch kader, een andere filosofie, een andere woordenschat. Woorden als ‘faciliteren’, ‘procesbegeleiding’, ‘van onderop’ klinken in onze economische context soft. Maar het is heel complex en heel daadkrachtig wat je doet.’

Marianne: ‘We hebben taal nodig om die brug te slaan. Dat is een grote uitdaging. Als ik taal kies uit mainstream management-jargon, dan verandert geleidelijk de inhoud en de manier van werken, en daar wil ik voorzichtig mee zijn. We moeten de dingen kunnen noemen zoals ze zijn. We hebben dus onderbouwde inzichten en woorden nodig die dicht bij de essentie blijven. Want met de woorden die we gebruiken ontstaat ook gaandeweg een nieuwe werkelijkheid.’

Franks wetenschappelijke interesse is gewekt. Er is – ook in de wetenschap - behoefte aan meer inzicht in hoe heel verschillende partners toch effectief en wederzijds respectvol kunnen samenwerken. ‘Hier zit een onderzoekskans’, vindt Frank. Een multi-partijsamenwerking, zeg maar, tussen een heel divers netwerk van Vlaamse toeristische ondernemingen, sociale organisaties en een universiteit. 

Je hoort er nog van. 

Dit is het derde deel van een artikel in drie delen. Lees ook:
deel 1: ​'Straf netwerk maakt 'iedereen verdient vakantie concreet'
deel 2: ​'Vakantieparticipatie werkt door focus op sterkten en innovatie'

In gesprek met

Soms moet een mens eens uit zijn kot. Om even vanop afstand te kunnen beschouwen. Om inspiratie te vinden in gesprek met een ander. Want nieuwe invalshoeken op datgene waar je dag na dag gedreven aan bouwt, maken het pad naar morgen beter zichtbaar. Marianne Schapmans, directeur van Vakantieparticipatie bij Toerisme Vlaanderen, trok onlangs de deur van haar bureau voor een halve dag dicht, en die van Professor Dr. Frank Lambrechts (Universiteit Hasselt) open. 

Frank is hoofddocent aan de faculteit Bedrijfseconomische Wetenschappen en verbonden aan het Kenniscentrum voor Ondernemerschap en Innovatie (KIZOK). Hij doceert de vakken Organisatieverandering en Strategievorming, Sustainable Entrepreneurship en Familiebedrijven. Frank is bijzonder geïnteresseerd in hoe mensen in organisaties en stakeholdersgroepen samenwerken, hoe netwerken succesvol kunnen zijn en welke belofte voor duurzaam ondernemerschap in de bredere context van de samenleving daarin schuilt. 

Frank en Marianne spreken elkaar voor het eerst. Drie uur na de eerste handdruk wordt er verbaasd op de horloges gekeken. Of het al zo laat is?  Drie uur gesprek laat zich niet samenvatten in een artikel van één pagina, tenzij de grove borstel alle nuances wegveegt. Dat zou jammer zijn. Daarom: een artikel in drie delen. 

Neergepend door

Griet Bouwen is Storyweaver voor het netwerk Iedereen Verdient Vakantie. Ze houdt van een hartelijk gesprek en stelt graag vragen die een verschil maken. Heb je zelf een verhaal dat je graag deelt? Contacteer onze redactie en zet je verhaal kracht bij.