Overslaan en naar de inhoud gaan

Inspiratie voor vakantiemakers: tijdsbeleving bij kinderen

In gesprek met Johan Meire | 23 maart 2017

‘In hun interesses, wensen en de dingen die ze graag doen, zijn kinderen net zo verschillend als volwassenen’, zegt Johan Meire van Kind & Samenleving. Net zoals grote mensen hun vrije tijd graag vullen met dingen waar ze blij van worden, willen kinderen dat ook. Als hen die keuzeruimte wordt ontnomen, verzinnen ze wel een strategie om die terug te winnen. Volwassenen noemen dat dan lastig gedrag. Voor kinderen betekent dit verzet-tegen-wat-moet iets helemaal anders, namelijk groeien in autonomie. Dat inzicht appelleert ook vakantie- en vrijetijdsaanbieders. ‘De manier waarop wij denken dat we vrije tijd en vakantie best aanbieden, past daarom nog niet op elk moment of bij alle kinderen. Het komt erop aan om te kijken, te luisteren en te waarderen wat kinderen aangeven, en daar ruimte voor scheppen.’

In zijn onderzoek naar spelen en vrijetijdsbeleving bij kinderen, spreekt Johan Meire van temporeel actorschap. Met die termijn verwijst hij naar hoe kinderen tijd hanteren. Johan onderzocht hoe kinderen reageren op de beperkingen en de mogelijkheden die voortkomen uit de organisatie van hun tijd. ‘Kinderen moeten op een of andere manier altijd omgaan met wat de tijd en het tijdstip van hen vraagt. Een paar voorbeelden: je ’s ochtends de deur uit haasten, wachten op de bus, inspanningen doen op school, helpen thuis, op tijd thuis zijn als je bij vriendjes speelt.’

Meester worden van je tijd

Als de tijd slechts structureert en beperkt, zullen kinderen zich daaraan willen ontworstelen. Johan: ‘kinderen willen ook gebruik kunnen maken van de mogelijkheden van tijdsorganisatie. Ze willen ruimte om te kiezen wat ze doen, om te beslissen of ze meegaan in wat aangeboden wordt of net niet. En als het knelt, zullen ze morrelen aan de beperkingen van de tijdsstructuur.’ Wie goed kijkt, ziet het voortdurend: ofwel krijgen kinderen keuzevrijheid, ofwel ontwikkelen ze tactieken om die vrijheid te veroveren. Tactieken die ouders, begeleiders en opvoeders nogal eens klasseren als vervelend, lastig of ronduit stout gedrag.

"Kinderen willen ruimte om te kiezen wat ze met hun tijd doen. Als het knelt, zullen ze morrelen aan de beperkingen."

Maar hoe lastig of stout is een kind dat ijvert voor het recht om zijn vakantietijd deels zelf te mogen invullen? Draait vakantie daar niet precies om: meester worden van je tijd? Is dat niet wat maakt dat wij, volwassenen de vakantietijd ervaren als een deugddoende oase van tijd? Vakantie is weer kunnen kiezen. Voelen dat je leeft. Vakantie is een tijd waarin je dingen kan doen waar je blij van wordt, die je dichter bij jezelf brengen. Wat geldt voor grote mensen, is net zo goed waar voor kinderen en jongeren.

Vakantie: ruimte om te kiezen

Soms kiezen kinderen zelf voor deze of die vakantie, sportkamp of speelpleinwerking in de buurt. Soms zijn ze op kamp omdat ouders of opvoeders voor hen die keuze maakten. Idealiter is de stem van kinderen in de keuze van hun kampjes of vakantie doorslaggevend. En ook tijdens een kamp, workshop of zomerse speelpleindag houdt dat proces niet op. Johan: ‘Activiteiten aanbieden is goed: heel wat kinderen laten zich graag leiden in een spel en steken elkaar aan met hun enthousiasme. Maar voorzie vrije ruimte in het programma. Vrij spel stimuleert kinderen om zelf actor te worden. Ondersteun hen daarbij: geef hen ideeën, materiaal en aanmoediging, en laat hen ermee doen wat ze zelf bedenken.’

Groeien in autonomie

Die vrijheid is belangrijk. Kinderen helpen groeien in autonomie maakt deel uit van opvoeden. Zeggenschap krijgen over je eigen tijd is autonomie verwerven. ‘Als kinderen zelf moeten bedenken wat ze leuk vinden en hoe ze hun tijd willen invullen, brengt dat soms groeipijn mee. Daar moeten we kinderen niet tegen beschermen, denk ik. Vang verveling niet meteen op met het bieden van een activiteit. Verveling is voor kinderen een signaal dat ze zelf moeten uitzoeken wat ze met hun tijd willen doen. Dat is een oefening in micro-tijdsmanagement. Dat hoort bij opgroeien.’

"Verveling is een oefening in micro-tijdsmanagement. Dat hoort bij opgroeien." 

Keuzerijkdom creëren in keuzearme omgevingen

‘Wel belangrijk is dat kinderen toegang hebben tot activiteiten. Wij deden bijvoorbeeld een onderzoek naar Brede Scholen die vrijetijdsactiviteiten bieden, meestal in buurten waar verder weinig te beleven valt voor kinderen. Kinderen kunnen daar op een laagdrempelige manier dingen gaan beleven die thuis niet kunnen. Voor kinderen die zich thuis vervelen kan dat een enorme meerwaarde zijn. Ze kunnen er dingen doen – sporten, creatief zijn bijvoorbeeld – waarvoor ze anders geen kansen krijgen. Het aanbod maakt dat ze weer kunnen kiezen en daardoor echt actor zijn.

Zin en onzin van quality time

Tenslotte nog dit: quality time. Veel ouders hebben het erover. Als we tijd hebben voor onze kinderen, willen we wél dat het quality time is: schaarse tijd, maar heel intens samen besteed.

"Quality time? Dat is een term van papa en mama. Kwaliteitsvolle momenten kunnen er altijd zijn, ook als die niet ingepland zijn."

‘Voor kinderen heeft die term maar weinig betekenis’, zegt Johan. Voor hen ligt de kwaliteit van tijd niet zozeer in die intense momenten die ouders en opvoeders als quality time aanduiden. Het gaat om de mogelijkheden, de variatie. Samen leuke dingen doen met mama en papa hoort daar zeker bij. Maar kwaliteitsvolle momenten kunnen er altijd zijn, niet alleen in ingeplande tijd. Een babbel terwijl je samen onderweg bent, gek doen met broer of zus, alleen op de kamer bezig zijn terwijl de andere gezinsleden elders in huis zijn…: kwaliteitstijd bestaat voor kinderen uit heel uiteenlopende soorten waardevolle momenten. Het is de verscheidenheid en de keuzeruimte die telt. Johan: ‘Kinderen zoeken vooral naar de combinatie van zich veilig voelen, houvast hebben, geborgenheid ervaren en dan dingen doen die ze graag willen doen. Hun vrije tijd invullen zoals ze zelf graag willen, dat is een basiswens.’

Tussen te veel en te weinig ligt de ruimte om je tijd zelf in handen te nemen.

Terug naar waar we begonnen zijn: lastig gedrag van kinderen.
Een strak gestructureerd tijdsschema, niemand in de buurt om iets aan te kunnen vragen, moeten meedoen aan dingen die je niet leuk vindt of helemaal geen vrijetijdskansen hebben: het ontneemt kinderen de keuzeruimte. Het resultaat is frustratie. Kinderen zetten die frustratie om in een strategie die hen extra ruimte oplevert. Het ene kind gaat zitten mokken langs de kant, een ander steekt zich weg, nog een ander roept, huilt of saboteert een spel. En dat ervaren wij, volwassenen, als rebels en lastig. Terwijl kinderen daarmee eigenlijk gewoon ijveren voor wat wij ons als volwassenen in vakantietijd vanzelfsprekend permitteren: onze keuzes zelf in handen nemen.

Johan Meire

In gesprek met

Johan Meire is als antropoloog verbonden aan Kind & Samenleving vzw. Kind & Samenleving wil dat kinderen en jongeren ruimte krijgen om te spelen en hun plaats in de wereld te zoeken. Het team doet onderzoek, adviseert en bouwt bruggen tussen kinderen en beleid. Johan Meire doet onderzoek naar tijdsbeleving, spel en actorschap van kinderen.

Dit verhaal werd gepubliceerd op 23 maart 2017 in de categorie Kinderen.

Neergepend door

Griet Bouwen is Storyweaver voor het netwerk Iedereen Verdient Vakantie. Ze houdt van een hartelijk gesprek en stelt graag vragen die een verschil maken. Heb je zelf een verhaal dat je graag deelt? Contacteer onze redactie en zet je verhaal kracht bij.

Copyright © 2024 Steunpunt vakantieparticipatie | Disclaimer | Privacy |