Heb je tijdens je wandelingen of dorpeltrekking ook al gemerkt hoe de lente zich zo mooi toont? Geniet ook jij van de geur van bloesems? Word je rustig van een mooi ingezaaide akker? Groet je een grote boom onderweg of een koe? Word je vrolijk van lammetjes in de wei? Vraag je je wel eens af wie die prachtige stukken natuur, akkers en dieren verzorgt? Eén van die mensen is Bi Verbaecken, die net samen met haar partner Jan, de zorgboerderij De Lommerte in Veerle-Laakdal startte. Dat is een boerderij die vleeskoeien en een kleinschalige boomkwekerij combineert met een waardevolle dagbesteding en individuele coaching voor mensen met een ondersteuningsnood. Dit voorjaar zouden ze van start gaan als groenezorginitiatief, maar toen was er het Coronavirus en werd alles anders. We spraken met Bi, en vertellen je er graag alles over. Ga er even lekker voor zitten.

Ook op De Lommerte is het volop lente: de koeien mogen terug in de wei, bomen en struiken krijgen blad en knop, groentebedden worden voorbereid, compost wordt aangebracht in de boomkwekerij en de moestuin, mest wordt uitgereden en groenten en bloemen worden voorgezaaid in de serre.
‘Het is een pittige tijd, heel dubbel ook, een emotionele rollercoaster vaak’, zegt Bi. Als pas erkend groenezorginitiatief zouden ze deze lente echt uit de startblokken schieten, maar daar steekt de coronapandemie een stokje voor. Er mogen geen hulpboeren komen en interessevragen blijven nu uit. Voor Bi is boeren zonder andere mensen maar half werk. En ze maakt zich zorgen. Maar angst is een slechte raadgever.

“Koeien mag je nu gelukkig wel nog knuffelen! Ik kan er blijdschap uiten en ook huilen, een koe begrijpt dat.”

Ze probeert vooral de kansen te zien die deze stilstand biedt. Meer tijd met haar zoontje van 11 maanden oud. Ruimte om te rouwen en troost te vinden, in verbinding met de koeien en al wandelend tussen de velden. Ze hoopt dat we meer naar de natuur gaan luisteren. De verbinding tussen lokale landbouw en zorg voor de natuur en mens vindt ze prachtig. Ze hoopt dat meer en meer mensen de herstellende kracht van (werken in) de landbouw en de natuur ervaren en waarderen. Net als zij. En ze zaait bloemen. Want voor Bi is de heilzame kracht van bloemen ongelooflijk. Ze hoopt hun weldaad met vele mensen te kunnen delen.

Rouw en troost

In januari stierf Bi’s mama. Bi had het gevoel dat ze geen tijd kon maken om voldoende afscheid te nemen en te rouwen, want in de zeer intense opstartfase van hun bedrijf moesten ze gauw weer verder. Verder met plannen, contacten leggen, infovragen beantwoorden, een hulpboerin begeleiden en veel meer. Nu is er ineens meer ruimte, of maakt ze ruimte, om te rouwen. Elke dag gaat ze wandelen tussen hun velden, alleen zij en de hond, hun momentje. Ze doet het bewust traag, let op haar ademhaling en tussen de weidsheid van de velden ervaart ze helder dat zij ‘ik’ er mag zijn. Ze loopt op tractorpaadjes en kan elke keer beslissen welke richting ze uitgaat. De vrijheid doet haar echt goed. Ze ruikt de stalmest die wacht om uitgereden te worden. Het doet haar denken aan haar kindertijd bij haar grootouders die ook boeren waren. Onderweg staat ze stil, letterlijk en figuurlijk, en is er ruimte, ook om tranen te laten vloeien, als dat zo voelt.

“Het mooie is dat door samen te werken beperkingen wegvallen. Een ander kan en doet wat jij niet kan. Je houdt elkaar in evenwicht."

En ook de koeien bieden haar troost: ‘We hebben nu tien koeien. Ze staan sinds twee weken terug in de wei. Nu maak ik vaak tijd om naar de wei te gaan en even met elk apart contact te maken. Ik ruik graag aan hun vacht, en zoek ook echt hun warmste plekjes op, achter hun oren en in hun middenstuk, hun pensvatje. Ik ervaar dat als heel troostend. In het verdriet rond mijn mama doet warmte me heel erg deugd. En ja, koeien mag je nu gelukkig wel nog knuffelen! Ik kan er blijdschap uiten en ook huilen, een koe begrijpt dat. Dat brengt mij veel energie en ik denk dat het ook wel fijn is voor hen. Ik probeer even rustig in hun leefwereld te zijn, hen te observeren, hun karakters te leren kennen. Als je de taal van de koeien kent, dan klopt het. Soms heeft een koe ook geen zin in dat contact of loopt ze bronstig en is er even niets mee aan te vangen.
Ik raak hun poten en uiers aan zodat ze daaraan wennen. Het is belangrijk dat we een vertrouwensband opbouwen en leren samenwerken, zeker als een koe naar het moederschap gaat. Zodat ik dicht bij haar mag komen, mochten er bij het kalveren toch moeilijkheden ontstaan. Dat ze meer vertrouwd raken aan menselijk contact, is ook goed voor onze hulpboeren, die de koeien mee verzorgen. Onze koeien zijn van een rustig ras, Fleckvieh, maar koeien blijven grote dieren. Dat roept soms angst op en vraagt een zekere stevigheid. Dan is het net zo deugddoend, als je langzaam een goede band met een koe kan opbouwen en je zelfvertrouwen erdoor kan groeien.’

Luisteren naar de natuur

Bi heeft het zelf al zo vaak ervaren en ziet het ook bij mensen die ze begeleidt als loopbaancoach: de natuur vertelt zoveel over hoe we ons voelen en kan ons zoveel leren. ‘Als de koeien onrustig zijn bijvoorbeeld, zegt dat vaak vooral iets over de verzorger. Ze spiegelen meestal je eigen onrust. De natuur geeft ons ook taal en beelden. Wil ik me voelen als die grote mooie fiere boom? Wat kan ik van hem leren? Voel ik mij als dat kleine boompje daar, dat onderdrukt wordt door die andere bomen? Ok. En hoe kan dat boompje meer ruimte krijgen, meer ruimte innemen?’

“Zelf ervaar ik elke keer wat een enorme energie er uitgaat van bloemen! Je zaait bloemen en ziet ze kiemen, groeien en bloeien. Het is zo eenvoudig."

‘De natuur heeft zoveel wijsheid. Ik hoop dat we er in deze tijd ook naar zullen luisteren. En dat we anders zullen verdergaan. Wat de natuur ons volgens mij vertelt? Dat we weg moeten van de wegwerpmaatschappij, en te veel in- en export. Dat we beter kiezen voor kleinschalig, lokaal en samenzijn. Dat we veel meer voor elkaar kunnen doen en betekenen. Ik hoop dat meer mensen zien en ervaren wat de natuur ons allemaal biedt. We krijgen elke dag zoveel cadeautjes van haar. Ik hoop dat we weer meer gaan leven op het ritme van de natuur en haar seizoenen, ons er weer deel van gaan voelen en kunnen genieten van de eenvoud.’

Hoe natuur, landbouw en mensen samen herstellen

Met De Lommerte verbinden Bi en Jan een kleinschalig landbouwbedrijf met een ambulant zorgaanbod. In hun professionele biologische boerderij met veeteelt, sierteelt en de opkweek van notenbomen, werken ze aan een natuurlijk landschap waar alles klopt en met elkaar in verbinding staat. En in die mooie en familiale omgeving verwelkomen ze zorgvragers, om begeleid en ondersteund mee te werken. Zo bouwen ze zorgzaam verder op de traditionele gezinsverpleging bij Kempische boerenfamilies. Ze noemen het herstellende zorglandbouw:

Bi: ‘Er zijn zoveel taken op de boerderij dat we voor iedereen taken vinden die bij hen passen, en die ze graag doen. We zetten in op mogelijkheden, niet op beperkingen. We werken hier met de handen, met dieren en planten, zonder werkdruk. Hulpboeren zijn hier welkom, ze mogen deelnemen, vinden meer aarding en zijn fier op hun bijdrage en onze producten. Daardoor voelen ze zich hier goed. Zo werken we aan herstel en zelfontplooiing in onze mooie en rustige omgeving.
Het is zo mooi dat door samen te werken beperkingen wegvallen. Een ander kan en doet wat jij niet zo goed kan. Je houdt elkaar in evenwicht, samen vang je alles op. Dat ervaren Jan en ik ook. Sinds mijn dochtertje Stien in 2010 enkele weken na haar geboorte stierf, heb ik minder fysieke en mentale draagkracht. Voor de fysieke kracht is Jan er. En natuurlijk ook voor veel meer! En ik neem dan weer met veel plezier de verkoop van onze producten in handen, iets wat Jan minder ligt. Met z’n tweeën vullen we elkaar al zo mooi aan. Met hulpboeren en hun talenten erbij wordt dat alleen sterker en rijker.
Het klopt voor ons heel erg om landbouw en zorg voor natuur en mens samen te brengen. Het strookt heel erg met onze innerlijke wijsheden. Maar het is ook ongewoon. We moeten echt onze weg zoeken. Het vraagt veel eigenwijsheid.’

In deze coronatijd zijn hun geplande benefietmaaltijd en infomomenten afgelast. De aanmeldingen en interessevragen zijn stilgevallen. Bi mist andere mensen op de boerderij. En het doet haar pijn om te weten dat er zoveel mensen thuis zitten. Terwijl mee komen werken op de boerderij hen zoveel deugd zou doen.

De nood is hoog

Bi hoorde de laatste maanden veel vragen en noden. Van volwassenen met een mentale beperking, maar ook heel veel van jongeren uit het bijzonder onderwijs, die op zoek zijn naar een leerwerkplaats op de boerderij. Veel mensen erkennen de nood en juichen de verbindende kracht van landbouw en zorg toe. Maar middelen voor de kwalitatieve dagbesteding die Bi aanbiedt, zijn er nauwelijks. Veel mensen die recht hebben op een zorgbudget krijgen er (nog) geen, ook onderwijs of instellingen hebben geen extra budget. Zonder budget om zorgvragen op te vangen, krijgt Bi geen loon voor haar werk, wat zorg op de boerderij niet leefbaar en houdbaar maakt. ‘Veel mensen kunnen de bijdrages ook niet zelf betalen. Ik vind het ontzettend lastig dat je een nood ziet, een oplossing kan bieden, maar geld een probleem is. Voor mij klopt het niet dat ik moet zeggen: jij kan niet komen, want jouw ouders kunnen dat niet betalen. Het zou niet mogen. Ik maak me er echt zorgen over en ben op zoek naar oplossingen. Kunnen we als maatschappij meer voor elkaar zorgen? Zijn we klaar voor meer solidariteit? We bekijken of we een systeem kunnen uitwerken waarbij een gemeenschap om ons heen mee wil betalen voor de zorg van mensen met een ondersteuningsnood.’

Bloemenpracht delen

De voorbije weken kwam een meisje op woensdagmiddag meewerken als hulpboerin.  Bi en zij werkten samen, zaaiden groenten en bloemen voor. Ze hoefde er niets, praatte veel. Ze vond er rust, zegt ze. Ze was daar zo blij mee, en zou wel elke dag willen komen. Maar nu met de coronacrisis mag ze helemaal niet komen. Dat doet Bi pijn. Al bellen ze elkaar vaker en toont Bi haar via videochat hoe de samen gezaaide bloemkool- en bietenplantjes nu groeien.

"De natuur heeft zoveel wijsheid. Ik hoop dat we er in deze tijd ook naar zullen luisteren. En dat we anders zullen verder gaan.”

‘Ik hoop dat ze snel weer mag komen. Ik wil graag het proces van de bloemen met haar delen. Zelf ervaar ik elke keer wat een enorme energie er uitgaat van bloemen! Ze zijn zo helend. Je zaait bloemen en ziet ze kiemen, groeien en bloeien. Het is zo eenvoudig, iedereen kan het, en er komt zoiets moois uit. Dat is ongelooflijk. Uiteindelijk krijg je een veld vol bloemen, zo’n symbiose van kleuren en geuren. Ik krijg er elke keer kippenvel van! Je kan elke stap samendoen en delen. Je kan de bloemen mee naar huis nemen, je kan ze ook weggeven. En dan deel je niet alleen jouw bloemen, ook jouw werk zit erin en je verwondering.
Ik denk dat mensen na de crisis veel noden gaan hebben en dat bloemen heel welkom gaan zijn. Daarom heb ik besloten een zelfpluk bloementuin te openen waar mensen op vaste tijdstippen bloemen zullen kunnen oogsten en kopen en waar ze workshops kunnen volgen.
Ik heb al vele bloemen voorgezaaid en volgende week ga ik de dahlia’s planten. Daar kijk ik echt naar uit. Het zijn mooie en sterke planten, die heel veel prachtige bloemen dragen. Ik hoop dat ze hier van juli tot de vorst kunnen bloeien, en we hun heilzame pracht met vele mensen kunnen delen.’

Foto’s: De Lommerte

In gesprek met

Bi Verbraecken werkte als ergotherapeute en jobcoach voor personen met een beperking. Geraakt door de kracht van zorgboerderijen, volgde ze de voorbije jaren een opleiding biolandbouw bij Landwijzer. Daar ontmoette ze haar partner Jan Valckx en samen startten ze in november 2019 de vzw zorgboerderij De Lommerte in Veerle-Laakdal. Omdat ze geloven in de kracht van natuurlijk herstel en de verbinding tussen mens, natuur en landbouw. Daar willen ze hun levenswerk van maken. Samen hebben Jan en Bi een zoontje Louis.

Neergepend door

Els Hillaert leeft op van inspirerende verhalen horen en delen, invoelend luisteren, woorden die de kern raken, zorgzaam samenwerken en meewerken aan diepgaande verandering. Sinds maart 2020 is ze verhalenwever bij Iedereen Verdient Vakantie en ook als freelancer schrijft ze graag heldere en bezielde tekst en verhalen voor waarde.n.volle initiatieven.

Na een collectief ontslag en als kersverse mama zag Cathy Camertijn zichzelf op een kruispunt staan: een nieuwe job zoeken of toch voluit kiezen voor haar eigen dromen. Ze besloot dat kruispunt te onderzoeken in een stilteretraite en trok zich vijf dagen terug in het retraitecentrum van Orval. ‘Er gebeurde iets magisch in die dagen,’ zegt Cathy met fonkelende ogen. ‘Er tekenden zich als vanzelf lijnen uit.’ Verstillen kan je leren, ontdekte Cathy, en de effecten ervan zijn niet min: aanzienlijk minder stress en conflicten, en meer creativiteit, zelfvertrouwen en perspectief in het dagelijks leven en op het werk. ‘Het is mijn overtuiging dat als we de wereld twintig procent stiller zouden kunnen maken, we tachtig procent gelukkiger zouden zijn.’ Cathy mikt dan ook volop op die twintig procent. Tijdens een ontmoeting van Iedereen Verdient Vakantie rond stilte en stiltebeleving in Vlaanderen, vertelde ze me over een idee waarmee ze aan de slag wil: het labyrint als reis naar verstilling.

Door Europa

In 2019 besloot Cathy om de stilte nog dieper te verkennen. Ze trok er op uit om stilteplekken te onderzoeken. Dat deed ze in haar ‘Vansi’. ‘Vansi komt van van (bestelwagen) en silence,’ zegt ze met een grote glimlach. Viereneenhalve maand trok ze Europa rond, de eerste maand in het gezelschap van haar dochtertje. Ze legde 15000 kilometer af en kwam in vijftien landen. Overal ging Cathy op zoek naar de stilte en hoe die is ingebed in de samenleving, in vriendschappen of in co-workingomgevingen. Ze ontdekte interessante culturele verschillen. ‘In Finland bijvoorbeeld is een stilte in een conversatie helemaal niet ongemakkelijk. Integendeel: het wordt er als onbeleefd beschouwd om de stilte te verbreken.’ Dat is bij ons Vlamingen toch net iets anders.

Aha!

Nog in Finland gebeurde er iets bijzonders: door de nieuwsgierigheid van haar dochtertje kwam Cathy voor het eerst in contact met een labyrint in het landschap. ‘Een labyrint is iets helemaal anders dan een doolhof,’ legt ze uit. ‘Een doolhof is verwarrend, moeilijk en een beetje stresserend. Een labyrint daarentegen is juist erg rustgevend: je volgt de enige weg naar binnen en die brengt jou naar het midden van het labyrint, daarna leg je diezelfde weg weer af naar buiten. Je volgt de weg met je voeten maar er gebeurt ook iets vanbinnen,’ zegt Cathy.

Labyrinten bestaan al duizenden jaren. In veel culturen werd het labyrint gebruikt bij belangrijke momenten, zoals bij het begin van de visvangst bijvoorbeeld of bij de overgang van meisje naar vrouw. Labyrinten zijn ook terug te vinden in sommige kerken, waar ze dienst deden als alternatief voor pelgrimstochten, voor zij die zo’n tocht niet aankonden.

Ontmoeting met jezelf

Toen Cathy die nacht in haar Vansi lag, besliste ze: ik ga de rest van mijn reis aan labyrinten wijden. Ze ging op zoek naar bijzondere labyrinten en de verhalen die erbij horen. Ze ontdekte dat een labyrint als het ware een reis is, en een partner van de stilte. ‘De verstilling en vertraging komt vanzelf tijdens de wandeling, net als de ontmoeting met jezelf,’ zegt ze. ‘Voor mijzelf was het een erg ontroerend proces om al die labyrinten te wandelen. Ik ontdekte onderweg dat ik mag trouw blijven aan mijzelf en dat mijn diepe zelf waardevol is.’

Innerlijke wandeling

Cathy ontdekte dat er ook zoiets bestaat als vingerlabyrinten. ‘Dat zijn kleine labyrinten op papier, die je heel aandachtig met je vinger kan volgen.’ Op dit moment bekijkt ze of ze er een aantal kan aanbieden aan scholen. ‘Heel wat kinderen zitten overprikkeld in de klas,’ legt Cathy uit. ‘Via het vingerlabyrint kunnen ze zich even terugtrekken voor een innerlijke wandeling.’

Zou dit ook iets kunnen zijn om aan kinderen op kamp aan te bieden, vraag ik me luidop af? Ik vertel over de verhalen die ik eerder optekende, kampverhalen van kinderen uit maatschappelijk meer kwetsbare groepen. Zouden vingerlabyrinten ook hen een stukje rust en verstilling kunnen brengen? Cathy reageert erg enthousiast: ‘Dat raakt mij, wat je daar zegt. Weet je, het mooie aan de vingerlabyrinten is dat de kinderen niet alleen rust ervaren maar ook voelen: ik kan dit! Het is ontzettend goed voor hun zelfvertrouwen. Het lijkt mij een geweldig idee om dat eens uit te proberen.’

Benieuwd om zelf een labyrint te ondekken?

Heeft Cathy tips voor mensen die ergens in Vlaanderen de verstilling van een labyrint willen ervaren, vraag ik haar nog. ‘Dat is dus het gekke, je vindt ze overal in Europa maar amper in Vlaanderen of Brussel.’ Ze denkt even na. ‘Er ligt er eentje bij de voormalige stiltehoeve in Damme maar ik geloof niet dat die publiek toegankelijk is. En er is natuurlijk de van Hanswijk Basiliek in Mechelen. Daar kan je alvast een binnenlabyrint ontdekken!’

Naast de labyrinten die Cathy noemde, kennen wij nog een stenen vingerlabyrint in de gevel van de kerk van Sint-Huibrechts-Hern (Hoeselt, Limburg). Ken jij plekken in Vlaanderen waar een publiek toegankelijk labyrint ligt? Laat het ons weten, en wij vertellen het graag verder. 

Foto's: Cathy Camertijn

In gesprek met

Cathy Camertijn is de initiator van en drijvende kracht achter Ume walks en Lessnow. Ze is een van de vier Vlaamse stiltemakers die in 2019 door de VRT onder de aandacht werd gebracht. Cathy is een echte ambassadeur van de stilte, ze ontwikkelt rituelen en begeleidingen om via stilte en labyrintervaringen verbindingen tussen mensen onderling, en mensen en hun diepe zelf op gang te brengen.

Neergepend door

Eva De Groote dwaalt nieuwsgierig rond om mensen te ontmoeten en kleine verwonderingen in woorden te vatten. Met een voorgeschiedenis als organisator in de kunsten is ze vandaag onafhankelijk aan de slag als romanschrijver en verhalenvinder. 

Rouw laat zich niet vangen in vastomlijnde timings of processen. Toch is dat wat men vaak lijkt te verwachten van iemand als die met verlies te maken krijgt. Rouwtherapeut Mieke Deltomme bekijkt dat anders. ‘Rouwen is eigenlijk een vorm van liefhebben,’ zegt ze. ‘Het moet niet per se zo snel mogelijk ophouden.’ Een rouwproces kan dan ook allerlei vormen aannemen. Het is belangrijk dat mensen er voldoende tijd en ruimte voor krijgen. En ondersteuning. Mieke ontdekte dat er op uit trekken met andere rouwenden erg helend kan zijn. Sinds het voorjaar van 2019 richt ze rouwvakanties in.

Wereldverbeteraar

Mieke was jarenlang aan de slag als maatschappelijk assistent. Toen ze op een bepaald moment heroriëntering zocht in haar job, wees de jobcoach twee richtingen aan: stervensbegeleider of boswachter. Ze kwam uiteindelijk bij justitie terecht als vrijzinnig humanistisch consulent. Net als de priesters, imams en rabijnen die haar collega’s waren, stond ze mensen bij in levensbeschouwelijke kwesties. In maximaal vijf sessies kon Mieke ondersteuning aanbieden. ‘De wereldverbeteraar in mij leefde op,’ zegt ze daarover. ‘Door mensen te kunnen bijstaan in hun verwerkingsprocessen had ik het gevoel een verschil te maken met mijn job.’ In het kader van haar job bij justitie schoolde Mieke zich in die periode bij tot levenseinde consulent. In haar vrije uren studeerde ze voor rouwtherapeut.

Kantelen

Mieke ontdekte gaandeweg dat processen van rouw een heel eigen karakter en verloop hebben. Soms is er sprake van uitgestelde rouw bijvoorbeeld. En vaak heeft een proces van rouw meer dan vijf sessies nodig. In 2018 kreeg Mieke een dame voor zich die haar dochter verloor in een brand bij een misdrijf. Het bleek een kantelpunt op haar pad.

“Er op uit trekken op vakantie met andere rouwenden kan erg helend zijn.”

‘Ik weet nog dat ik in die periode met mijn familie op vakantie ging in de Ardennen,’ zegt ze. ‘Wandelend met mijn moeder in het bos besefte ik dat tijd doorbrengen in de natuur erg heilzaam zou zijn voor de dame die ik begeleidde. Net als uitwisseling met andere rouwenden.’ Het idee van een gezamenlijke vakantie voor rouwenden was geboren.  

Dromen hertekenen

In de rouwvakanties leggen de reisgenoten samen een therapeutisch traject af in afwisseling met tijd alleen in het bos. Dat contact met de natuur is cruciaal. ‘Dat is de boswachter in mij,’ zegt Mieke lachend. ‘Tijd doorbrengen in de natuur is helend, je komt er makkelijker tot inzichten over je eigen proces.’ Mieke legt uit dat rouwende mensen niet alleen een dierbare hebben verloren, maar ook hun eigen toekomst aan diggelen zien vallen. ‘Mensen moeten niet alleen het verlies van een geliefde verwerken, ze moeten ook hun eigen dromen hertekenen.’ Ze vertelt over een dame van begin de veertig die haar partner verloor. Als koppel hadden ze altijd grapjes gemaakt dat ze later samen met de rolstoel door de gangen van het rusthuis zouden racen. Nu moest ze haar leven vormgeven zonder haar partner. ‘De pijn van het verdriet kan ik niet wegnemen,’ zegt Mieke, ‘wel kan ik helpen om die pijn te verzachten zodat het draaglijk wordt. Zodat de schoonheid en de herinneringen meer ruimte krijgen in het hart.’

Delen en liefhebben

Mieke vertelt dat ze tijdens de rouwvakanties deelgenoten bij elkaar brengt. Een bijzonder woord, dat anders klinkt dan lotgenoten. Het legt de nadruk op delen. Mieke: ‘De essentie is dat je ervaringen deelt met elkaar. En dat we rouwen uit de taboesfeer halen.’ Dat laatste zegt ze met nadruk. ‘Rouwen om iemand die je bent verloren, is normaal. Rouw mag blijven duren, het is een vorm van liefhebben.’

“Tijd doorbrengen in de natuur is helend, je komt er makkelijker tot inzichten over je eigen proces.”

Ook voor Mieke zelf zijn het telkens intensieve processen. ‘Verdriet raakt je, ook al ben je er professioneel mee bezig.’ Evengoed maakte ze al veel momenten van ontroering mee. Zo werd er op het einde van de vakantie in de Ardennen champagne gehaald. De deelnemers voelden een verlangen om te toasten. De meesten hadden met een bang hart ingetekend. Op het einde waren ze blij en dankbaar omdat hun dierbare ruimte had gekregen om er via de verhalen te mogen zijn. ‘Velen voelden opluchting dat de rouw en de herdenking er mocht zijn. Voor veel mensen voelt stoppen met rouwen immers als stoppen met liefhebben.’

Rouw hoort bij het leven

Rouw kan ook optreden naar aanleiding van capaciteiten die je bent verloren door een ongeluk of ziekte. In dat kader plant Mieke in het najaar een weekend in De Koninklijke Villa in Oostende. De faciliteiten zijn er ideaal ingericht voor mensen met een beperking of in een herstelproces. ‘Ook op dat vlak zijn er heel wat taboes,’ zegt Mieke. ‘Mensen zien toch het liefste dat je meteen overeind krabbelt en weer verder gaat. Maar het is normaal dat je door een periode van rouw gaat als je bepaalde dingen niet langer kan.’ Het is de essentie van het verhaal van Mieke. Rouw is normaal, rouw hoort bij het leven.

In gesprek met

Mieke Deltomme was een tijdlang verbonden aan justitie als vrijzinnig humanistisch consulent. Vandaag heeft ze een eigen praktijk als rouwtherapeut en levenseinde consulent. Ze is ook docent rouwondersteuning en trekker in West-Vlaanderen van de wereldlichtjesdag. Dat is de dag waarbij men wereldwijd een kaarsje doet branden voor overleden kinderen. In het najaar van 2019 verschijnt het eerste boek van Mieke Deltomme over rouw bij Standaard Uitgeverij. Mieke is alleenstaande moeder van twee zonen.

Neergepend door

Eva De Groote dwaalt nieuwsgierig rond om mensen te ontmoeten en kleine verwonderingen in woorden te vatten. Met een voorgeschiedenis als organisator in de kunsten is ze vandaag onafhankelijk aan de slag als romanschrijver en verhalenvinder. 

Liesbet Joris, moeder van 3 zonen, is de bezieler van ResetT VZW. Ze biedt met haar organisatie ‘time out’ en ‘back to basics’ tochten aan voor bijzondere mensen. Toen haar zoon Thomas vijf jaar oud was bleek hij uitgeput en depressief. Testen wezen aan dat er sprake was van autisme, ADHD en hoogbegaafdheid. Het was het begin van een lange reis. Een reis die hen tien jaar later samen op de top van de Toubkal in Marokko bracht. Met uitdagingen én inzichten voor moeder en zoon.

‘Een reis naar Marokko begint steevast met een kennismakingsavond en een tajine,’ zegt Liesbet, ‘het is belangrijk dat de groep elkaar vooraf leert kennen.’ Zo’n groep bestaat uit maximaal acht deelnemers. Er wordt prikkelarm gereisd naar de Hoge Atlas of naar de Sahara, afhankelijk van het seizoen. ‘We zijn acht dagen weg,’  zegt Liesbet enthousiast, ‘en zes daarvan zijn we aan het stappen.’ Het geheim van de reis zit ‘m in de combinatie van de fysieke uitdaging, de wandelcoaching en de groepsdynamiek die ontstaat. ‘Het is een krachtig recept voor zelfreflectie en persoonlijke inzichten, en ook voor het herwinnen van energie.’

"De eerste dag was er een vol tranen, de tweede dag ging een stuk beter en de derde stond ik te blinken boven op de berg."

Het is in een periode van herstel na een burn-out dat Liesbet zelf voor het eerst in Marokko verzeilde, tijdens een groepsreis. De Toubkal is met zijn 4176 meter de hoogste berg van Noord-Afrika, de beklimming bleek best zwaar. Over haar eerste inspiratieweek zegt ze: ‘De eerste dag was er een vol tranen, de tweede dag ging een stuk beter en de derde stond ik te blinken boven op de berg.’ De tocht bracht zuurstof en inzichten over het vervolg van haar levenspad. Misschien moest ze luisteren naar dat verlangen binnen in, om coach te worden.

Woordenloze communicatie

Amper een paar weken later maakte haar zoon Thomas, intussen veertien, een diepe crash mee. Liesbet besloot om met Thomas naar Marokko te trekken. Ze contacteerde dezelfde gids en kok die ze eerder had ontmoet en trok opnieuw met hen de bergen in. ‘Niet alleen de natuur maakt Marokko zo prachtig,’ zegt Liesbet, ‘het is ook het contact met de warme Berberbevolking, zo intens en bijzonder.’ Ze vertelt hoe er een band wordt opgebouwd door samen te stappen, hoe er een vriendschap ontstaat zonder te praten.

"Het was alsof Thomas zichzelf had aanvaard, daar boven op die berg, en dat hij nu weer verder kon."

Thomas beklom de Toubkal. Zoals zijn moeder hem suggereerde zocht hij een steen uit om zijn zorgen en angsten aan toe te vertrouwen. Aangekomen op de top, gooide hij die steen weg. Liesbet zegt: ‘Het was wonderlijk om te zien, ik zag bij mijn zoon een lichtheid en een vrolijkheid terugkeren die ik in lange tijd niet had gezien. Hij zei dat hij alles had achtergelaten daarboven.’ Liesbet legt uit dat de lange tocht inzichten had getriggerd bij haar zoon. ‘Het was alsof hij zichzelf had aanvaard, daar boven op die berg, en dat hij nu weer verder kon.’

ResetT

Het plan dat bij Liesbet had zitten rijpen kreeg een boost door haar ervaringen met haar zoon. Ze volgde reeds eerder een opleiding auti-coach en een opleiding oplossingsgericht begeleiden, en startte met groepsreizen onder het motto ‘Reset your mind, body and soul’. Vandaag is Liesbet deel van het netwerk Iedereen Verdient Vakantie. Ze is blij om op die manier contacten te kunnen leggen voor sponsoring zodat ze de reizen zo goedkoop mogelijk kan aanbieden. ‘Ik vind ook mijn vrijwilligers via het netwerk,’ zegt ze. Per reis vertrekt ze vanuit België of Nederland samen met een of meerdere vrijwilligers en maximaal acht deelnemers. Lokaal werkt ze samen met een gids, een kok en dierendrijvers.

Het mag groeien

Het is niet moeilijk om te raden wat Liesbets verlangens voor de toekomst zijn. Ze wil graag aan zoveel mogelijk bijzondere mensen bijzondere wandelervaringen aanbieden, tochten die inzichten uitlokken. ‘De resultaten zijn best straf,’ zegt ze met een lichte blos. ‘Zopas belde een psycholoog van een van onze reizigers mij op. Ze zagen een heel andere persoon terugkeren na de reis en vroegen of ik flyers kon opsturen.’

In gesprek met

Liesbet Joris was jarenlang personeelsverantwoordelijke en kantoordirecteur in het bankwezen. Na een burn out veranderde ze van spoor. Op basis van haar kennis en ervaring over autisme en hoogbegaafdheid startte ze met de begeleiding van stapreizen naar Marokko. Haar organisatie ResetT richt zich op hoogfunctionerende mensen met autisme, ADHD, HSP, psychische kwetsbaarheid of schoolmoeheid. Volwassenen en jongeren vanaf 14 jaar kunnen mee. De tweede T in ResetT verwijst naar haar zoon Thomas en naar de Trekking op de Toubkal die haar tot deze reizen inspireerde.

Neergepend door

Eva De Groote dwaalt nieuwsgierig rond om mensen te ontmoeten en kleine verwonderingen in woorden te vatten. Met een voorgeschiedenis als organisator in de kunsten is ze vandaag onafhankelijk aan de slag als romanschrijver en verhalenvinder.