Met vier mannen die van binnenuit weten hoe het is om psychiatrisch patiënt te zijn, bezoek ik het Dr. Guislain Museum in Gent. De tijdelijke tentoonstelling ‘Angst’ trok ons vanuit Limburg naar een van de mooiste steden van Vlaanderen. De fascinatie voor de pijnlijke kanten van de menselijke geest grijpt ons naar de keel. Naast de kunstexpo over angst, vertelt de geschiedenis van de psychiatrie een verhaal dat ons verrast en soms ontreddert. Bij de prachtige expo van kunstwerken van ‘outsiders’ worden we gegrepen door wat kunst voor ons in essentie vertegenwoordigt: een manier om gezond te blijven.

‘Het Museum Dr. Guislain bezoeken is je durven open stellen voor wat niet normaal is. Het confronteert je met de vraag wat normaal voor jou betekent, en of je er misschien ook anders kan naar kijken’, zegt Kristine Temperman. Kristine is verantwoordelijk voor de publiekswerking van het Museum. Ze ontvangt ons hartelijk en nodigt ons uit om onze nieuwsgierige neus te volgen.

Al gauw zwerven de vijf van ons elk een andere richting uit. Straks zal blijken dat we allemaal een ander Dr. Guislain museum hebben ontdekt. En dat is boeiend. Dat maakt duidelijk dat wat hier gebeurt niet uitnodigt tot louter ‘kijken’, maar tot interactie: kijken, je aangesproken voelen en in beweging komen. Daar is verwondering aan het werk.

De geschiedenis van de psychiatrie raakt

Branco: ‘De tentoonstelling over de psychiatrie heeft me wel getroffen. Het voelde alsof ik daar ook was, in die vroegere tijd. De muntenverzameling fascineerde me. Ik verzamel zelf oude munten. Daar in de psychiatrie hadden de bewoners ook munten, maar er was gat in geslagen. Daardoor konden de patiënten er buiten de instelling niet mee betalen.’

Stefan: ‘De hersensnijmachine van professor De Wulf is een beroemd stuk in de geschiedenis van de psychiatrie. Ik ben blij dat ik de tentoonstelling heb gezien. Ik zag er ook een verwijzing naar Geel. Ik hoop dat we het kunnen waarmaken dat Rekem hier ook vernoemd zal worden, want daar was en is ook een instelling. Het zou voor ons, in Rekem een erkenning zijn dat wij ook deel uitmaakten van dat grotere netwerk van instellingen in onder andere Geel, Gent en Doornik.

Dirk: ‘Het schilderij van de vrouw met het witte gelaat deed me denken aan werk van Munch. De angst om te leven druipt er vanaf. Psychisch lijden is de hel. Ze zeggen dikwijls dat kwetsbaarheid iets heel mooi is, maar je wordt er toch op gepakt. Ik denk dat een mens zich pas kwetsbaar kan opstellen als je je sterk voelt.’

Outsider Art: kunst buiten het 'officiële' circuit

Jan: ‘Die hele smalle kamer, overal poppen, al die grimassen. Het fascineerde me enorm.  Dat is het bijzondere aan kunst: als kunstenaar creëer je iets wat bij anderen iets kan losmaken. Je uit je eigenheid. Maar soms is dat zo anders dan wat de mensen gewoon zijn, dat jij en je werk bescherming nodig hebben van de maatschappij. Veiligheid. Dat zou de bedoeling van de psychiatrie moeten zijn: een plek waar je jezelf kan worden.'

En jij?
Verwondering is een van de mooiste menselijke capaciteiten. Verwondering zet aan het denken, doet ons reflecteren op ons eigen leven, maakt dat we leren. Geschiedenis en kunst zijn poorten tot verwondering. Herinner jij je een reis of daguitstap waarin je verwonderd raakte? Waarin je kunst zag die tot je leek te spreken?Hoe werkt verwondering bij jou? Welke kwaliteit brengt het in je leven? Vertel ons je verhaal, dan brengen we het samen in de wereld.

_{Lees ook dit verhaal: Buitenbeentje in de museumsector, outsider in de kunstwereld}

In gesprek met

Dirk Vandewal is een vriend van Griet, de schrijver van de verhalen voor Iedereen Verdient Vakantie. Dirk woont op kamers in het Volkshuis, aan de sjieke ‘Cartier Bleu’ van Hasselt, zoals hij zelf met een satirisch gevoel voor humor opmerkt.

Griet wilde met Dirk naar het Museum Dr. Guislain, om er samen de tijdelijke tentoonstelling rond angst te bekijken. Dirk zei ja en vroeg in één adem of hij medebewoner Branco mocht meenemen. Eén vriend werden er uiteindelijk drie. Jan en Stefan wonen beide in Lanaken. Branco kende voor de uitstap enkel Dirk. Alle vier de mannen weten wat het betekent verstrikt te raken in je gedachten, soms afhankelijk te zijn van medicatie om de dag door te komen, en overmand te raken door onpeilbare angst.

Neergepend door

Griet Bouwen is Storyweaver voor het netwerk Iedereen Verdient Vakantie. Ze houdt van een hartelijk gesprek en stelt graag vragen die een verschil maken. Heb je zelf een verhaal dat je graag deelt? Contacteer onze redactie en zet je verhaal kracht bij.